Rury odpływowe na zewnątrz budynków mieszkalnych w Wielkiej Brytanii wprawiają w zdumienie niejednego obcokrajowca. Widzimy je zarówno w domach modernistycznych jak i tych wiekowych. Intrygują, kłują w oczy i zmuszają nas do zadania prostego, ale jakże nurtującego pytania: Dlaczego nie zamontowano ich wewnątrz budynków?

Wielka Brytania jako pierwszy kraj na świecie zagwarantowała wszystkim obywatelom równy dostęp do czystej wody pitnej i odbiór domowych ścieków przez bezpieczną dla zdrowia i środowiska sieć kanalizacyjną. Po epidemiach jakie nawiedziły Wyspy i odkryciu zależności między nimi a czystością wód, regulacje dotyczące ochrony gospodarki wodnej zaostrzyły się do najwyższego stopnia w porównaniu z innymi krajami świata tego okresu.

W 1848 i 1875 roku weszły w życie ustawy o zdrowiu publicznym – Public Health Acts, w których rząd zagwarantował wszystkim obywatelom równy dostęp do uzdatnionej wody pitnej, a wszystkim tym, którzy posiadali domy wyposażone w urządzenia sanitarne podłączenie ich do bezpiecznego, miejskiego systemu kanalizacyjnego.

Pierwotnie rurę odprowadzającą nieczystości z toalety prowadzono poprzez wydrążony w ścianie otwór na zewnątrz budynku, która wylewała nieczystości  wprost do pobliskiego rynsztoku lub przeznaczonego na to zbiornika. Dzięki nowym wymogom sanitarnym w szybki i sprawny sposób podłączono zewnętrzny wylot do sieci bezpiecznych, zamkniętych rur, a te zamiast wpadać do rynsztoku zostały ukryte w innowacyjnej sieci miejskiej.

Do rur odprowadzających domowe ścieki podłączono rynny odpowiedzialne za ściekającą z dachów wodę deszczową. Rynny, niegdyś ołowiane, przeznaczone były wyłącznie dla budynków prestiżowych i społecznych tj. katedry i pałace.

Dzięki rozwojowi przemysłu hutniczego nastąpiła masowa produkcja stalowych i żeliwnych rynien na które mogły pozwolić sobie co zamożniejsze osoby. W czasach wiktoriańskich takie rynny nie były nieestetycznym dodatkiem, który trzeba było ukryć – wręcz przeciwnie –  traktowane były jako harmonijna część architektonicznego designu, często ozdabiane bogatymi ornamentami, inicjałami i zdobieniami.

W bogatych rezydencjach rury odpływowe, również stalowe i żeliwne, zamontowane po zewnętrznej stronie budynków wraz z wiktoriańskimi rynnami tworzyły razem pewną wspólną stylistykę. Nie były jak dziś odrębną instalacją, często gryzącą się ze stylem budownictwa, lecz zostały potraktowane jako pewien rodzaj dekoracji, kompozycji.

Dziś można zauważyć trend cechujący się tym, że właściciele domów wymieniają nowoczesne plastikowe rury odpływowe i rynny na ich wiktoriańskie repliki.

Nie tylko rury odpływowe i rynny odprowadzające deszczówkę są montowane po zewnętrznej stronie budynków. Innymi charakterystycznymi elementami są wystające ze ścian, krótkie, otwarte zakończenia rur tzw. overflow pipes. Rury przelewowe są elementem wychodzącym najczęściej ze zbiorników zasilających centralnego ogrzewania i wyrównawczych zimnej wody umiejscowionych zwykle na poddaszu oraz do spłuczek w toalecie. Ponieważ woda przez nie odprowadzana jest wodą czystą mogą wylewać ją bezpośrednio na zewnątrz lub są podłączone do rynien deszczowych.

Rury przelewowe służą do odprowadzania nadmiaru wody do którego dochodzi najczęściej w wypadku zepsucia się pływaka odpowiedzialnego za utrzymanie prawidłowego poziomu wody w tych urządzeniach. Dzięki overflow pipes nie dochodzi do zalania pomieszczeń.

Dlaczego Brytyjczycy mimo wszystko nie zdecydowali się, aby z upływem czasu rury poprowadzić wewnątrz budynków? Gdyby pominąć fakt, że instalacja rur od strony zewnętrznej była po prostu łatwiejsza i szybsza, Brytyjczycy mieli jeszcze jeden mocny argument, aby nie montować ich wewnątrz pomieszczeń.

Rury okresu wiktoriańskiego miały pewną wadę, łatwo ulegały korozji, a co za tym idzie odszczelnieniu. Wszelkie nieczystości z toalety traktowane były jako potencjalne źródło rozwoju bakterii cholery. Montaż rur wewnątrz budynku narażałby domowników nie tylko na zalanie łazienki, ale też na takie właśnie niebezpieczeństwo.

W krajach o temperaturach spadających mocno poniżej zera, praktyczniejszym okazało się instalowanie rur wewnątrz budynków aby zapobiec ich zamarzaniu, co nie groziło mieszkańcom Wysp Brytyjskich. W ciągu ostatniego stulecia zdarzyło się raptem kilka na tyle mroźnych zim, aby system zewnętrznej hydrauliki został uszkodzony z powodu mrozów.

Jednakże surowe zimy nie były jedynym powodem dla którego kraje Europy ukryły swe rury wewnątrz budynków. W latach międzywojennych Niemcy jako pierwsi zaczęli produkować rury ze stabilniejszego, tańszego i bezpieczniejszego materiału niż stal i żeliwo – PVC. Polichlorek winylu zrewolucjonizował rynek światowy, a tzw. plastikowe rury zastąpiły stalowe i żeliwne.

PVC mimo wszystkich swoich zalet miał pewną słabość, a mianowicie był nieodporny na promieniowanie UV,  w związku z czym wystawienie go na działanie promieni słonecznych doprowadzało do zmniejszenia twardości materiału. W krajach, w których zdecydowano się na montaż hydrauliki wewnątrz budynku plastikowe rury szybko podbiły rynek; posłużyły do odbudowy powojennych Niemiec, szybko zaadoptowali je Japończycy, a do lat 50. wdrożyły je już Stany Zjednoczone i większość państw Europy Zachodniej; Wielka Brytania na plastikowe rury czekała aż do końca lat 60., kiedy to materiał zahartowano i uodporniono na działanie promieni UV.

Ważnym aspektem jest to, że wiele państw na świecie nie uchwaliły u siebie tak surowych restrykcji sanitarnych jak te brytyjskie. W wielu państwach ustawy dotyczące zdrowia publicznego wprowadzono dekady później po Wielkiej Brytanii, kiedy system wodno-kanalizacyjny był już technologicznie bardziej zaawansowany a rury szczelniejsze. Sama idea “zdrowia publicznego” narodziła się w 1848 roku w Wielkiej Brytanii jako: wysiłek podejmowany przez społeczeństwo w celu ochrony, promocji i odzyskania zdrowia ludności.

W Wielkiej Brytanii istnieje wiele budynków w których rury odpływowe instaluje się wewnątrz, jednak większość mieszkańców Wysp zdecydowanie bardziej preferuje montowanie ich na zewnątrz. Argumentacje są dość oczywiste; w razie pęknięcia rury lub przecieku ryzyko zalania pomieszczenia jest znikome, łatwiej też odnaleźć miejsce uszkodzenia.

Istotna jest też oszczędność powierzchni pomieszczenia; rury na zewnątrz nie zajmują niepotrzebnie miejsca w środku i tak już niedużych domostw brytyjskich.

Równie ważna jest wymiana lub naprawa jakieś części lub elementu do którego dostęp jest prostszy jeśli znajduje się po zewnętrznej ścianie budynków, nie ma wówczas potrzeby skuwania elewacji wewnątrz której schowane są rury.

Nad dylematem czy montaż rur odpływowych na zewnątrz budynków jest sensowny, estetyczny, ekonomiczny i czy w ogóle ma jeszcze rację bytu można polemizować. Nie można jednak zaprzeczyć, że Brytyjczycy wybierają ten niespotykany dla nas sposób instalacji ze względu na fakt, że od momentu, kiedy jako pierwsi w świecie rozpoczęli budowę nowożytnego systemu wodno-kanalizacyjnego patent ten sprawdza się niezawodnie aż po dziś dzień.

Polecamy Wam pełną wersję artykułu z dodatkowym rysem historycznym. Znajdziecie ją pod tym linkiem na portalu DlaczegoBrytyjczycy.com!